Met de kunst als kompas

Interview Christophe Van Gerrewey, winnaar van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2008

15.07.2016

Interview door Docus van der Made 

-

Hoi Christophe. In 2008 won je de eerste editie van de Prijs voor de Kunstkritiek, in beide categorieën: zowel met je recensie als met je essay. Inmiddels zijn we acht jaar verder, en was de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek niet de laatste prijs die je won. Zo won je eerder dit jaar al de Europese Unie Literatuurprijs 2016, met je debuutroman Op de hoogte. Gefeliciteerd! Hoe gaat het met je, waar ben je mee bezig?

Dankjewel. Ik doceer sinds september 2015 architectuurtheorie aan de Technische Universiteit van Lausanne in Zwitserland, en dat neemt tijd in beslag. In zekere zin is het mijn eerste echte baan. Sinds ik in 2006 ben afgestuurd, heb ik aan een proefschrift gewerkt en geschreven. Maar toch probeer ik dat te blijven doen, en ik werk ook aan een nieuwe roman.

Terugkijkend naar de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek acht jaar geleden, weet je nog hoe je er toe kwam om mee te doen? Wat betekende het voor je om de Prijs te winnen?

Of iemand mij op het bestaan van de prijs heeft gewezen, kan ik me niet herinneren. De prijs winnen was heel aangenaam, en een aanmoediging om kritieken te blijven schrijven. Gedurende een paar jaar heb ik uitnodigingen en schrijfopdrachten ontvangen die anders waarschijnlijk waren uitgebleven, van Metropolis M bijvoorbeeld.

Wat denk je dat onze Prijs bijdraagt? Is het belangrijk, of nodig, om de Nederlandstalige kunstkritiek en de jongste generatie hierbinnen te stimuleren?

Je toont met een prijs in de eerste plaats dat kunstkritiek maatschappelijk belangrijk is. Tegelijkertijd spelen in de positie van kunstkritiek factoren een rol die je helaas nauwelijks kan beïnvloeden, omdat ze te maken hebben met onderwijs, ontlezing, media en politiek. Toch zou de Nederlandstalige cultuur, en dus het leven van Vlamingen en Nederlanders, ontstellend verarmen mochten er geen kritieken meer geschreven en gepubliceerd worden. Wie zich diepgaand en spannend met kunst zou willen bezighouden, zou zijn aangewezen op bijvoorbeeld Engelstalige publicaties, en het werk van vele kunstenaars zou onbesproken blijven. Je moet mensen altijd de kans geven om zich intellectueel, cultureel en kritisch te ontwikkelen als ze daar nood aan hebben, en het ‘leven van de geest’, om het wat ouderwets te omschrijven, blijft iets wat mensen van dieren onderscheidt, zelfs in een klein taalgebied, of zelfs in het Trump-tijdperk. Het is een populistische opvatting dat critici geen recht van spreken hebben omdat mensen zelf een mening vormen. Dat kunnen ze zonder kennis van zaken helaas niet, integendeel. Bovendien is het niet omdat iemand in een tekst een kunstwerk bekritiseert dat andere interpretaties onmogelijk worden – opnieuw: integendeel.

Weet je nog wat je met het prijzengeld hebt gedaan?

Als ik me goed herinner suggereer ik in het winnende essay uit 2008 dat ik een beamer zou moeten kopen om de film Der Lauf der Dinge van Fischli & Weiss thuis te bekijken. Dat heb ik gedaan met een deel van het prijzengeld. Ook heb ik een gitaar gekocht (een Fender Jazzmaster). De rest van het geld heb ik braaf opgespaard, zodat het acht jaar later alweer flink in waarde is gedaald.

Je won de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek met zowel je recensie als je essay. Als ik kijk naar de output die je inmiddels hebt geleverd, dan lijkt deze omnivore of brede schrijfpraktijk eerder regel dan uitzondering. Onder de publicaties die je hebt uitgebracht zijn bijvoorbeeld een essaybundel, een overzicht van recente Belgische architectuurgeschiedenis, de verhalenbundel Vijf ziekteverhalen, en naast Op de hoogte ook nog de roman Trein met vertraging (2013). Hoe bestaan deze verschillende vormen of tradities naast elkaar voor jou? Hebben ze verschillende betekenissen voor je?

Dit kan verrassend klinken, maar het gaat in al die gevallen om kennis, zelfs bij het lezen of schrijven van een roman. Het enige wat (sterk) verschilt is het tijdsverloop, de structuur, de vorm en de wijze waarop je iets aan de weet komt – over andere mensen bijvoorbeeld, over het verschil tussen vroeger en nu, of tussen individu en maatschappij. Leven komt toch altijd weer neer op het verlangen te begrijpen wat je overkomt in vergelijking met andere mensen, en daarover schrijven verhevigt die ervaring, en maakt ze deelbaar.

In de latere edities van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek zijn we met een telkens wisselende derde categorie de aandacht gaan vestigen op nieuwe vormen van kunstkritiek. Denk aan online en audio-visuele mogelijkheden. Zelf werk je erg breed, maar lijk je dit vooral in de verschillende literaire of talige vormen te zoeken. Heb je al eens geëxperimenteerd met dit soort nieuwe (multi)mediale mogelijkheden, of zie je jezelf daar in de toekomst nog eens op toeleggen?

Taal – tekst, geschreven of gesproken taal – is het verschil tussen natuur en cultuur. In de jaren zestig beweerden structuralisten als Roland Barthes dat alles ter wereld ‘tekens’ uitzendt en daarom eenvoudig ‘gelezen’ kan worden als om het even welke tekst. Mocht dat waar zijn, dan had Barthes kunnen ophouden met schrijven. Ik geloof niet echt in het bestaan van een beeldcultuur – dat is een onmogelijke samenstelling. Zelfs tekst op een scherm nemen we minder ernstig omdat die woorden binnen enkele seconden weer zullen verdwijnen om vervangen te worden door andere tekst of beeld. Dat geldt niet voor gedrukte woorden, en die duurzaamheid is belangrijker dan wordt aangenomen. Dus om het extreem uit te drukken: kunstkritiek in beeld of geluid is onmogelijk.

Onlangs schreef Thijs Lijster, winnaar van de Prijs in 2010, als startschot voor de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2016 een recept voor goede kunstkritiek, waarin hij onder andere schetst hoe een goede criticus je blik stuurt, en stelt dat geslaagde kunstkritiek ook een vorm van cultuur- dan wel maatschappijkritiek moet zijn. Welke ingrediënten zou jij willen toevoegen?

Ik vind dat in een goede kritiek de kunst een middel wordt eerder dan een doel. Walter Benjamin maakte de beroemde vergelijking tussen kunst beluisteren met een stethoscoop en snijden naar het hart van de zaak met een scalpel. Maar misschien is de kunst zelf die scalpel, die kan toestaan om dichter te komen bij wat ons ter harte gaat of ons bezwaart. Om opnieuw naar Der Lauf der Dinge van Fischli & Weiss te verwijzen: wie naar die film kijkt, krijgt haast het gevoel dat de wereld ondanks alles zin heeft, en dat er een plan schuilgaat achter de loop der dingen. Een kunstkritiek schrijven is als het uittekenen van een stukje van dat plan, met de kunst als kompas.

 

nieuws

Publicatie 2022
19.12.2022
Online publicatie de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2022
Winnaars de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2022
15.12.2022
De hoofdprijswinnaars van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2022 zijn bekendgemaakt.
Uitreiking de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2022
05.12.2022
Op 15 december worden de winnaars van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2022 bekendgemaakt bij M Leuven.
Genomineerden de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2022
17.11.2022
Bekendmaking genomineerden de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek bekend
PJKK2022 van start
30.05.2022
de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2022 gaat weer van start.
Winnaars de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2020
15.12.2020
De hoofdwinnaars van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2020 zijn bekendgemaakt.
Uitreiking de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2020
15.12.2020
Op woensdag 16 december 2020 vindt via livestream de uitreiking plaats van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2020.
Genomineerden de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2020 bekend
16.11.2020
Verheugd maken we de genomineerden bekend voor de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2020.
Interview Noortje de Leij
26.10.2020
Terugblik met de hoofdprijswinnaar van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2018 in de categorie Essay
Interview Jorne Vriens
26.10.2020
Terugblik met de hoofdprijswinnaar van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2018 in de categorie Recensie.
PJKK 2020 van start
25.05.2020
Met een artikel van Pascal Gielen over cultuur ten tijde van de coronacrisis op de website van de Groene en KNACK gaat deze maand PJKK 2020 van start.
PJKK verwelkomt nieuwe partners
15.04.2020
Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond, Mu.ZEE en Z33 Huis voor Actuele Kunst, Design & Architectuur sluiten zich aan bij PJKK.
Winnend essay Noortje de Leij in De Groene Amsterdammer
11.01.2019
Publicatie door De Groene Amsterdammer van het Essay ‘Sigarettenpeuk op doek’, waarmee Noortje de Leij de hoofdprijs won.
Winnaars PJKK2018
14.12.2018
Trots presenteren wij de winnaars van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2018
Genomineerden PJKK 2018 bekend
08.11.2018
Verheugd maken we de genomineerden bekend voor de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2018
Interview Laurie Cluitmans
24.08.2018
Terugblik met de hoofdprijs- winnaar van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2016 in de categorie Essay
Terugblik Brenda Tempelaar
09.07.2018
Interview met de hoofdprijs winnaar van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2016 in de categorie Recensie
PJKK 2018 van start
30.05.2018
Met een interview door Mirthe Berentsen in gesprek met Kasper Bosmans en Wendelien van Oldenborgh gaat deze maand de PJKK 2018 van start
PJKK verwelkomt nieuwe partners
31.01.2018
Cobra Museum voor Moderne Kunst, Netwerk Aalst en M - Museum Leuven sluiten zich aan voor PJKK 2018
Winnend essay Laurie Cluitmans in De Groene Amsterdammer
13.01.2017
Publicatie door De Groene Amsterdammer van het essay ‘De mogelijkheid van een tuin’, waarmee Laurie Cluitmans de hoofdprijs won.
Winnaars PJKK 2016
16.12.2016
Trots presenteren wij de winnaars van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2016
Uitreiking PJKK2016
01.12.2016
Op 16 december worden de winnaars van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2016 bekend gemaakt bij het M HKA, Antwerpen
Genomineerden PJKK 2016
08.11.2016
Verheugd maken we de genomineerden bekend voor de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2016
Tussen tijdelijk en tijdloos
22.08.2016
Interview met Marieke Ladru, winnaar ‘internetkritiek’ van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2012
Bekendmaking mentoren PJKK 2016
15.08.2016
Met veel plezier kondigen wij de mentoren aan voor de aankomende winnaars van de PJKK
Voor de pegels en de props
21.07.2016
Interview met Lynne van Rhijn, winnaar van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2010
Met de kunst als kompas
15.07.2016
Interview met Christophe Van Gerrewey, winnaar van de eerste editie van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek.
Kunstkritiek: leve de grote greep
07.07.2016
Birgit Donker voegt een ingredient toe aan het 'recept voor kunstkritiek' dat Thijs Lijster voor De PJKK 2016 schreef.
Oproep PJKK 2016
25.05.2016
Jonge kunstcritici tot 35 jaar worden van harte uitgenodigd om deel te nemen aan de vijfde editie van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek
De Kunst van de Kritiek #2
21.05.2016
Op 26 mei vindt de tweede editie van 'De Kunst van de Kritiek' plaatst bij het Institute of Network Cultures.
Symposium kunstkritiek
30.04.2016
Op 19 mei 2016 vindt het symposium ‘Kunstkritiek, kunsttheorie, kunstgeschiedenis. Een ingewikkeld samenspel?' plaats.
De grote vlucht inwaarts
01.04.2016
Nu in de winkel: de eerste essaybundel van Thijs Lijster, vernoemd naar het stuk waarmee Lijster in 2010 de PJKK won
Verslag mentorschap Laurens Otto
24.03.2016
Laurens Otto won met zijn recensie voor de PJKK2014 een jaarlang mentorschap. We vroegen hem hoe hij het heeft gehad.
Verslag Masterclass
Visuele Kunstkritiek

29.04.2015
Naar aanleiding van de PJKK 2014 is er een Masterclass Visuele Kritiek georganiseerd. Lees hier het verslag.
Publicatie teksten 2014
19.12.2014
Alle genomineerde teksten en het juryrapport zijn gebundeld, gepubliceerd en hier te downloaden.
Winnaars PJKK 2014
12.12.2014
Met trots presenteert de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek de winnaars van 2014.
Uitreiking PJKK 2014
26.11.2014
Op 11 december 2014 zullen de winnaars van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2014 bekend worden gemaakt.
Genomineerden PJKK 2014 bekend
10.11.2014
De organisatoren en de jury zijn verheugd de genomineerden in de categorieën Essay en Recensie bekend te maken.
Bekendmaking mentoren PJKK 2014
10.09.2014
Het is met veel plezier dat wij de namen aankondigen van de mentoren.
In goede kunstkritiek...
22.08.2014
Ook Steven ten Thije reageert op Wouter Hillaert en benadrukt het belang van de discussie over kunst.
Een monster van mogelijkheden
22.07.2014
Roos van der Lint (Winnaar PJKK 2012) schreef een reactie op het artikel van Wouter Hillaert voor PJKK 2014.
Jury 2014
01.07.2014
Met trots presenteren wij u de jury van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2014.
De toekomst van kritiek ligt in de vorm
18.06.2014
Wouter Hillaert schreef het openingsartikel voor de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2014.
Uitreiking 2012 in beeld
30.11.2012
De derde editie van de Prijsuitreiking vond plaats in het Auditorium van het Stedelijk Museum Amsterdam op 29 november 2012.
Nu verkrijgbaar
01.01.2012
Publicaties de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2008 en 2010.
nieuws
Met de kunst als kompas